تنظیم خانواده
مقدمه
نوجوانی، بلوغ و جوانی دوران حساس زندگی هر فرد هستند. دوران نوجوانی زمانی است که تغییرات ظاهری و درونی با هم همراه می شوند تا کمال فرا رسد. در این دوران نه تنها رشد جسمانی آهنگی سریع دارد بلکه تکامل احساسات، روابط اجتماعی و منطقی نیز حرکتی تند و رو به جلو دارند. بلوغ دوران شناخت خود و پدیده های پیرامون خود است و شناخت یعنی تولد و زندگی دوباره. جوانی دوران تجارب سبز است. سبز سمبول طراوت، تازگی، روییدن و بهار است. سرما را از خاطره ها می زداید و خورشید را باهمه لطفش به یاد می آورد.
بی شک سلامت جسمی، روحی و روانی در این مقاطع زندگی اساس احساسات زیبا و تجربیات موفق است. نوجوان بلوغ را تجربه می کند و تنها با دانش از وقایع این دوران است که او می تواند به خوبی از تغییرات روحی و جسمی خود استقبال کند و از آن یک فرصت در جهت رشد مهیا کند. جوان خود را در میان انبوهی از نیازهای جدید و احساسات نو می بیند، تغییراتی که به خودی خود ذاتی مقدس دارد و هدفش آماده سازی انسان برای برعهده گرفتن مسئولیتهای زندگی اجتماعی و خانوادگی است. این تغییرات دنیای جدیدی از تواناییها را به روی جوان می گشاید و در مقابل مسئولیتهای گوناگون فردی، خانوادگی، اجتماعی و از همه مهمتر مسئولیت در مقابل خود و خدای خود را پدید می آورد. سلامت روح و جسم کلید برخورد صحیح با این تغییرات بالقوه مثبت است. جوان باید بداند که چه مسائلی روح و جسمش را تهدید می کند. او باید بداند که در مقابل تواناییهایی که خداوند به او اعطا نموده، چه مسئولیتهایی دارد. او باید روشهای حفظ سلامت خود را بشناسد و با آگاهی بر تهدیدات بیرونی مقابله کند و درعین حال از جوانی خود لذت برد و آنرا در خدمت ارتقاء خود و جامعه بکار گیرد.
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ارتقاء سلامت یکایک شهروندان را در رسالت خود می داند. ارتقاء دانش شهروندان درخصوص سلامت فردی یکی از راههای مؤثر پیشگیری از ابتلا به بیماریها است که می تواند به عملکرد بهتر بینجامد. به همین منظور استفاده از ابزار نوین و مؤثر مد نظر برنامه ریزان بهداشتی این مرز و بوم است. بی شک بهداشت بلوغ و باروری نوجوانان و جوانان از مهمترین مسائل بهداشتی هر کشوری است و هر کشوری که در این راه موفق تر عمل نماید، یکی از ابزارهای اساسی توسعه پایدار را فراهم کرده است. راه اندازی این وب سایت به عنوان یکی از ابزارهای تحقق این مهم صورت گرفته است.
جوان سالم
جوان سالم توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی جمهوری اسلامی ایران با همکاری صندوق جمعیت سازمان ملل در ایران و به منظور اطلاع رسانی علمی و سالم به جوانان این مرز و بوم در زمینه مسائل مرتبط با بهداشت بلوغ و باروری راه اندازی شده است. جوان سالم سایتی است پویا و داده های آن توسط گروهی علمی دائما ویرایش و بروز می شود.
با توجه به گروه هدف این سایت یعنی نوجوانان و جوانان ایرانی، عمده مطالب سایت در بخش نوجوان و جوان ارائه شده است. در این بخش مطالبی را در زمینه بلوغ، دستگاه تولیدمثل در دختر و پسر، قاعدگی در دختران، بیماریهای مقاربتی، ایدز، روشهای جلوگیری از بارداری، ازدواج و ارزشها و روابط انسانی (آیا ارزشهای خود را می شناسید و به آن عمل می کنید؟) می خوانید.
با وجودیکه مخاطب اصلی این سایت، جوانان و نوجوانان در سنین بلوغ هستند، جوان سالم مطالبی را نیز جهت والدین و مسئولین مدرسه ارائه می دهد چرا که اینان می توانند نقشی سازنده در ارتقاء بهداشتی نوجوانان و جوانان ایفا نمایند.
جوان سالم خود را در ابتدای راه می داند و رسالتش را در پویایی و ارتقاء دائمی خلاصه نموده است. بی شک نظرات مخاطبان اصلی سایت یعنی جوانان و نوجوانان عزیز و همچنین راهنماییهای متخصصان و صاحبنظران کلید اصلی تحقق رسالت جوان سالم است.
|
بلوغ |
|
بلوغ لغتی است که به معنی تغییر و رشد و نمو بدن است. در طی بلوغ بدن سریعتر از هر زمان دیگری در زندگی به غیر از دوران خردسالی رشد میکند. بهتر است بدانید که هر کسی بلوغ را تجربه میکند! پس خوب است که حتی قبل از بلوغ بدانید که چه اتفاقی برای شما در طی این دوران می‌افتد. شما در هر حال، در هر کشور و در هر منطقه‌ای که ساکن هستید، چه پسر و چه دختر باشید، تغییرات بلوغ را تجربه می‌کنید. آنچه که بزرگسالان دارند در طی بلوغ به دست آورده‌اند و شما نیز به آن می‌رسید. بعد از اینکه به سن خاصی می‌رسید، مغز شما هورمون خاصی را ترشح میکند که آغاز کننده بلوغ شماست. این هورمون که هورمون آزاد کننده گونادوتروپین نام دارد از غده‌ای در مغز شما به نام هیپوتالاموس ترشح می‌شود که با اثر کردن بر روی یک غدة دیگر در مغز به نام هیپوفیز باعث ترشح هورمونهای بلوغ می‌شود. هم دربدن دختر و هم در بدن پسر این هورمونها ترشح میشوند. تفاوتی که در دختر و پسر وجود دارد محل اثر کردن این هورمونهاست. در دختران این هورمونها بر روی تخمدانها که حاوی تخمک هستند اثر میکند. با اثر کردن این هورمونها بر تخمدان، علاوه بر آزاد شدن تخمک درطی دورة قاعدگی، تخمدان از خود هورمون زنانه به نام استروژن ترشح میکند که در رشد بدن دختر در طی بلوغ بسیار مؤثر است. بنابراین این مواد شیمیایی جدید یعنی هورمونهای جنسی هستند که آغاز کننده بلوغ در بدن شما هستند. این هورمونها شما را بالغ میکنند. چه تغییراتی در طی بلوغ اتفاق می‌افتد؟ با رشد بیشتر، شما بلندقدتر می‌شوید. ولی این تنها تغییر نیست. با بلندقدتر شدن وزنتان هم بیشتر می‌شود و به زودی متوجه می‌شوید که شکل بدنی شما تغییر کرده است. یکی از علایم بلوغ رشد مو در جاهایی از بدن است که قبلاً رویشی نداشته است. هم در پسران و هم در دختران مو در زیر بغل و در ناحیه تناسلی شروع به رشد میکند. در ابتدا این موها نازک و پراکنده هستند ولی به تدریج بلندتر، ضخیم‌تر و سیاه‌تر میشوند. علاوه بر این در پسران رشد مو در روی صورت نیز آغاز می‌شود. یکی از تغییرات دیگری که همراه بلوغ پدید می‌آید آکنه یا جوش است. هورمونهای جنسی در ظهور آکنه نقش دارند. جوش‌ها ممکن است در صورت، در قسمت بالایی کمر و در بالای قفسه سینه بوجدو آیند. امّا خوشبختانه اکثر جوش ها با افزایش سن محو میشوند. بسیاری از نوجوانان هنگام بلوغ متوجه بوی ناخوشایند از زیر بغل و سایر قسمتهای بدن خود میشوند. هورمونهای بلوغ با تأثیر بر غدد پوستی باعث ترشح مواد شیمیایی میشوند که بدبوست. بهترین راه برای جلوگیری از بدبو شدن بدن، رعایت نظافت است. دوش گرفتن روزانه و پس از انجام فعالیت بدنی کمک کننده است. استفاده از خوش بو کننده‌هایی که مواد ضد عرق در خود دارند نیز به کنترل بوی بد بدن کمک میکند. بعضی تغییرات دیگر نیز در بدن دختران و پسران در هنگام بلوغ اتفاق می‌افتد که طبیعی است. دختران ممکن است ترشحات مخاطی شکل سفید از واژن را مشاهده نمایند که طبیعی است مگر آنکه بدبو باشد و یا باعث خارش گردد. همانگونه که هورمونها عامل تغییرات بیرونی بدن هستند، عامل تغییرات درونی نیز میشوند. در حین بلوغ ممکن است احساس کنید که گیج شده‌اید یا احساسات بسیار قوی در وجود شما وجود دارد که تا کنون تجربه نکرده‌اید. ممکن است نگران تغییرات بدن خود باشید. ممکن است بسیار حساس شوید یا به راحتی عصبانی شوید و با خانواده و یا دوستان خود با خشونت رفتار کنید. گاهی ممکن است که برخورد کردن با این تغییرات ذهنی برای شما سخت باشد امْا مطمئن باشید که این مردم و اطرافیان شما نیستند که قصد آزار شما را دارند و دوستان و خانواده شما نمی‌خواهند شما را ناراحت کنند بلکه این ذهن در حال بالغ شدن شماست که در حال شکل گیری است. با گذشت زمان معمولاً این تغییرات به شرایط ثابت‌تری می‌رسد. می‌توانید در خصوص تغییرات بدنی و ذهنی خود با فرد دیگری مانند یک دوست و یا بهتر از آن با یکی از اعضاء خانواده خود، کسی که قبلاً این شرایط را تجربه کرده است مشورت کنید و از راهنمایی آنها استفاده نمایید. مسأله دیگر احساس شما در خصوص رابطة جنسی است که در حین بلوغ شکل جدید و کاملاً گیج کننده‌ای به خود می‌گیرد. هورمونهای جنسی که در بدن شما افزایش یافته‌اند، شما را برای پذیرفتن مسئولیت آینده تولید نوزاد آماده میکنند و این حق شماست که پاسخ کلیة سؤالات خود در این خصوص را بدانید. باید مطمئن باشید که اطلاعات مورد نیاز خود را از منبعی قابل اعتماد دریافت می‌کنید. بعضی از نوجوانان با پدر و مادر خود راحت‌تر هستند و می‌توانند در خصوص رابطة جنسی با آنها صحبت کنند و پاسخ سؤالات خود را بگیرند. بعضی دیگر ممکن است دوست نداشته باشند با پدر و مادر خود در این خصوص صحبت کنند. شما می‌توانید پاسخ سؤالات خود را از پزشک خود یا معلم بهداشت مدرسه یا فرد بالغ دیگری که با او راحت هستید بگیرید. کتاب‌های مفیدی هم در این زمینه وجود دارد که به شما کمک میکند. بعضی از سایتهای اینترنتی مفید هم وجود دارد که آدرس بعضی از بهترین های آنها در همین سایت وجود دارد. در هر حال به این نکته توجه داشته باشید که بلوغ در همة افراد به یک شکل و در یک زمان و یا با یک سرعت اتفاق نمی‌افتد. بنابراین ممکن است یکی از همسالان خود را ببینید که صدایش کاملاً تغییر کرده ولی صدای شما هنوز بچه‌گانه است. یا دوست شما موهای صورتش رشد کرده است و شما هنوز هیچ رشد مویی نداشته‌اید. نگران نباشید. اکثر افراد در سنین بالاتر دیر یا زود همة خصوصیت‌های افراد بالغ را پیدا میکنند. همچنین توجه داشته باشید که تفاوتهای فردی افراد با یکدیگر است که هر فرد را از دیگران متمایز میکند و هویت خاصی به او می‌دهد. |
|
دستگاه تولیدمثل در پسر |
|
موجودات زنده همگی قابلیت تولید مثل دارند و همین موضوع عامل بقای نسل آنهاست. دستگاه تناسلی به همین منظور در بدن موجودات زنده تعبیه شده است. دستگاه تناسلی تنها دستگاهی از بدن است که برای زندگی خود فرد حیاتی نیست امّا برای بقای نسل لازم است. در فرآیند تولید مثل انسان دو سلول جنسی یا گامت نقش دارند: گامت مردانه که اسپرم نامیده می‌شود و گامت زنانه که تخمک نام دارد. اسپرم توسط دستگاه تناسلی مردانه و تخمک توسط دستگاه تناسلی زنانه تولید میشوند. اسپرم در حین فعالیت جنسی در اثر انزال از طریق آلت مردانه وارد دستگاه تناسلی زنانه می‌شود. اسپرم از داخل واژن شنا کرده و وارد رحم می‌شود و خود را به لولههای فالوپ یا لولههای رحمی می‌رساند. تخمک نیز از تخمدان زن آزاد می‌شود و وارد لوله های فالوپ می شود. اسپرم و تخمک در این محل با یکدیگر برخورد می کنند. اسپرم وارد تخمک می شود و آنرا بارور می کند و لقاح حاصل می شود که نتیجة آن تشکیل سلول تخم است که می‌تواند به یک نوزاد تبدیل شود. بنابراین همکاری مرد و زن برای تشکیل تخم و در نتیجه حامله شدن زن لازم است. زن با وجود اینکه سلول تخم را تا بزرگ شدن و تبدیل شدن به یک نوزاد کامل در درون رحم نگه می‌دارد ولی همانطور که گفته شد برای باردار شدن نیازمند اسپرم مردانه است. در اکثر موجودات دو جنس مذکر و مؤنث وجود دارد و هر جنس دستگاه تناسلی مخصوص خود دارد. دستگاه تناسلی در هر جنس شکل و ساختار خاص خود را دارد. امّا وظیفة آنها در هر حال تولید، تغذیه و انتقال تخمک (در زن) و اسپرم (در مرد) است. وجود این دو سلول برای تشکیل سلول اول جنین یعنی تخم لازم است. بر خلاف دستگاه تناسلی زنان که همة اجزاء آن در داخل لگن قرار گرفته است، اجزاء دستگاه تناسلی مردان هم در داخل و هم در خارج لگن قرار دارند. دستگاه تناسلی مردانه شامل قسمتهای زیر است:
در مردی که به بلوغ رسیده است، دو بیضه - که در داخل کیسة بیضه در خارج بدن قرار گرفتهاند- وظیفة تولید و نگهداری میلیونها سلول اسپرم را بر عهده دارند. بیضه‌ها تخم مرغی شکل هستند و حدود 5 سانتی‌متر طول و 3 سانتی متر قطر دارند. بیضه‌ها علاوه بر تولید و نگهداری اسپرم، بخشی از دستگاه غدد درون ریز بدن هستند که هورمونهای مردانه مانند تستوسترون را تولید میکنند. تستوسترون نقش اساسی در بلوغ پسر دارد و با پیشرفت بلوغ، بیضه‌ها مقدار بیشتری از این هورمون تولید میکنند. تستوسترون هورمونی است که باعث می‌شود پسران صدای بم‌تر و کلفت‌تری پیدا کنند، بدنشان عضلانی شود، موهای بدن و صورتشان رشد کند. این هورمون همچنین تولید اسپرم را تحریک میکند. اپیدیدیم و وازدفران لوله های نازک و درازی هستند که از بیضه‌ها شروع میشوند و مایع حاوی اسپرم که منی نامیده می‌شود را به بیرون انتقال می‌دهند. این مجاری به همراه بیضه‌ها در داخل عضو کیسه مانندی به نام کیسه بیضه یا اسکروتوم قرار می‌گیرند. این کیسه در خارج بدن قرار دارد و وظیفة آن تنظیم دمای بیضه‌هاست. بیضه‌ها برای داشتن فعالیت مناسب باید در دمای پایین‌تر از دمای بدن باشند و به همین دلیل خارج بدن قرار دارند. کیسة بیضه با کوچک و بزرگ شدن، بیضه‌ها را به بدن نزدیک و یا از آن دور میکند. زمانیکه بدن سرد است –مثلاً موقع شنا در آب سرد- کیسه بیضه منقبض می‌شود و بیضه‌ها را به بدن نزدیک میکند تا از گرمای آن استفاده کند. امّا زمانیکه بدن گرم است، کیسة بیضه شل می‌شود تا بیضه‌ها از بدن دور شوند و بتوانند خنک شوند. مغز و دستگاه عصبی هدایت این تنظیم دمای بیضه‌ها توسط کیسة بیضه را بر عهده دارند. غدد ضمیمه دستگاه تناسلی شامل غدد منی ساز و پروستات وظیفة تولید مایع لازم برای روان کردن لولههای خارج کننده و تغذیه اسپرم را بر عهده دارند. وازدفران که ادامة اپیدیدیم است به غدد منی ساز که در طرفین مثانه قرار گرفتهاند می‌رسد. غدد پروستات که مسؤول تولید بخشی از مایع منی است، در پایین مثانه قرار گرفته است. این غدد مجاری انزال (مجاری خارج کننده منی) که ادامة وازدفران است را احاطه میکند. مجاری انزال با عبور از داخل پروستات به داخل پیشابراه باز می‌شود. پیشابراه از مثانه شروع می‌شود و تا داخل آلت مردانه امتداد می‌یابد. پیشابراه مسؤول خارج کردن ادرار و نیز منی است. آلت مردانه از دو بخش تشکیل شده است: بدنه آلت و سر آلت. در نوک آلت در قسمت سر آن یک سوراخ کوچک وجود دارد که خروجی پیشابراه است و ادرار و منی از آن خارج میشوند. آلت ساختمانی اسفنجی شکل دارد که می‌تواند پر خون شود که باعث بزرگی و سفت شدن آن می‌شود که این حالت معمولاً در اثر تحریک جنسی اتفاق می‌افتد و آلت را آمادة وارد شدن به داخل واژن زن میکند. در حالت عادی آلت نرم است. پسران در بدو تولد در سر آلت خود پوست اضافه‌ای دارند که مطابق قوانین اسلامی می‌بایستی این پوست اضافه برداشته شود. این عمل که ختنه کردن نامیده می‌شود معمولاً در طی چند روز اول تولد نوزاد پسر انجام می‌شود. ختنه کردن به رعایت بهداشت کمک میکند و خطر سرطان در آن ناحیه را کم میکند. وظیفه دستگاه تناسلی مردانه چیست؟ وظیفة نهایی اجزاء مختلف دستگاه تناسلی مرد، تولید اسپرم است که آنرا به شکل منی تهیه میکند و هنگام برقراری رابطة جنسی با جنس مخالف وارد دستگاه تناسلی زن میکند تا بارداری اتفاق بیفتد. وظیفة دیگر این دستگاه تولید هورمونهای مردانه است که برای بلوغ و ظاهر مردانه لازم است. بیماریهای دستگاه تناسلی مردانه بعضی از بیماریها ممکن است دستگاه تناسلی مردانه را درگیر کند که بعضی از شایع‌ترین آنها در زیر توضیح داده شده است: - آسیب به بیضه: کوچکترین ضربه به بیضه باعث درد بسیار و تورم می‌شود. پیچ خوردگی بیضه زمانی اتفاق می‌افتد که بیضه به دور خود می‌پیچد که باعث بسته شدن رگهای خونرسان به بیضه می‌شود. این حالت شایع نیست ولی اورژانسی است چرا که اگر پیچ خوردگی به سرعت تصحیح نمی‌شود باعث تخریب بیضه می‌شود. در صورت درد شدید در ناحیة بیضه باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. - سرطان بیضه: این سرطان یکی از سرطانهای شایع در مردان کمتر از 40 سال است. سرطان تولید بی‌رویه سلولهاست که در صورتیکه به موقع تشخیص و درمان نشود می‌تواند کشنده باشد. سرطان بیضه در صورتیکه زود تشخیص داده شود به خوبی به درمان پاسخ می‌دهد. به همین جهت همة پسران باید به صورت منظم بیضه خود را معاینه کنند تا مطمئن باشند که تودة غیر طبیعی در آن بوجود نیامده است. - التهاب و عفونت اپیدیدیم: اکثراً در اثر یک میکروب بوجود می‌آید که ممکن است از طریق جنسی منتقل شود. درد و تورم بیضه از علایم این بیماری است. - هیدروسل یا آب آوردن بیضه: که در طی آن مایع در درون غشاهای اطراف بیضه جمع می‌شود. هیدروسل باعث تورم بیضه می‌شود ولی این تورم دردناک نیست. در بعضی موارد عمل جراحی برای درمان آن لازم است. - فتق مغبنی: زمانی است که بخشی از روده به صورت غیر طبیعی وارد کشالة ران و کیسة بیضه می‌شود. محتویات فتق بصورت تورم در ناحیه کشاله ران و کیسه بیضه دیده می شود. این بیماری با جراحی درمان می‌شود. - بیماریهای منتقله جنسی از طریق برقراری رابطة جنسی با فرد آلوده به بدن انتقال می‌یابد. عفونت‌هایی مانند ایدز، زگیل تناسلی، سیفلیس، سوزاک، کلامیدیا، تبخال تناسلی و هپاتیت B در صورت عدم رعایت اصول محافظتی از فرد آلوده به فرد دیگر در اثر رابطة جنسی قابل انتقال هستند. |
| |
|
دستگاه تولیدمثل در دختر | ||
|
کلیات موجودات زنده همگی قابلیت تولید مثل دارند و همین موضوع عامل بقای نسل آنهاست. دستگاه تناسلی به همین منظور در بدن موجودات زنده تعبیه شده است. دستگاه تناسلی تنها دستگاهی از بدن است که برای زندگی خود فرد حیاتی نیست امّا برای بقای نسل لازم است. در فرآیند تولید مثل انسان دو سلول جنسی یا گامت نقش دارند: گامت مردانه که اسپرم نامیده می‌شود و گامت زنانه که تخمک نام دارد. اسپرم توسط دستگاه تناسلی مردانه و تخمک توسط دستگاه تناسلی زنانه تولید میشوند. اسپرم در حین فعالیت جنسی در اثر انزال از طریق آلت مردانه وارد دستگاه تناسلی زنانه می‌شود. اسپرم در داخل واژن شنا کرده و وارد رحم می‌شود و خود را به لولههای فالوپ یا لولههای رحمی می‌رساند. تخمک نیز از تخمدان زن آزاد می‌شود و وارد لوله های رحمی (فالوپ) می شود. اسپرم و تخمک در این محل با یکدیگر برخورد می کنند. اسپرم وارد تخمک می شود و آنرا بارور می کند و لقاح حاصل می شود که نتیجة آن تشکیل سلول تخم است که می‌تواند به یک نوزاد تبدیل شود. بنابراین همکاری مرد و زن برای تشکیل تخم و در نتیجه حامله شدن زن لازم است. زن با وجود اینکه سلول تخم را تا بزرگ شدن و تبدیل شدن به یک نوزاد کامل در درون رحم نگه می‌دارد ولی همانطور که گفته شد برای باردار شدن نیازمند اسپرم مردانه است. اجزاء دستگاه تناسلی زنانه و کارکرد هر یک بر خلاف دستگاه تناسلی مردانه، تمام اجزاء دستگاه تناسلی زنانه در درون بدن در محوطه لگن قرار گرفته است. دستگاه تناسلی زن از دو بخش عمده خارجی و داخلی تشکیل شده است.
- فرج قسمت کاملا خارجی دستگاه تناسلی زنان است که از بیرون بدن قابل رؤیت است و به صورت یک ناحیه لوزی شکل در بین دو پا و در پایین شرمگاهی (محل رویش موهای زهار) قرار گرفته است. فرج از بیرون توسط لب های بزرگ و کوچک فرج پوشیده شده است. این لب ها هر یک به صورت دو چین نیمه مدور هلالی شکل در دو طرف فرج بوده و در حالت عادی روی هم خوابیده و دهانه فرج را می بندند. لب‌های بزرگ فرج از دو لایة پوستی تشکیل شده اند. در زیر لب های بزرگ، لب های کوچک قرار دارند که از دو لایه مخاطی تشکیل شده اند. لب های کوچک در هدایت صحیح ادرار نقش دارند. این دو لبه از بالا و پایین به هم متصل هستند. در محل اتصال این دو لایه در بالا عضو کوچک حساسی به نام کلیتوریس وجود دارد که در اثر تحریک و دستکاری، سفت و کمی بزرگ می‌شود و در احساس لذت جنسی نقش دارد. در میان لب های فرج فضایی بوجود می‌آید که خروجی پیشابراه (مسیری که ادرار را از مثانه به خارج بدن می‌رساند- محل ادرار کردن) در قسمت بالایی آن است و در پایین آن خروجی واژن (مهبل) قرار دارد.
- واژن لوله‌ای عضلانی است که از فرج در بیرون بدن تا رحم در داخل بدن امتداد دارد. طول واژن 12-8 سانتی‌متر در زنان بالغ است. از آنجا که این عضو دارای دیوارة عضلانی است می‌تواند منقبض یا منبسط شود. همین خصوصیت باعث می‌شود که واژن بتواند یک جسم به باریکی تامپون تا یک نوزاد هنگام تولد را در درون خود جای دهد. واژن چند عملکرد مختلف دارد. واژن محل قرار گرفتن آلت مردانه در حین رابطة جنسی است و با اعصاب موجود در آن لذت جنسی در حین رابطه جنسی را برای زن بوجود می آورد. واژن همچنین راهی از رحم به بیرون برای خارج کردن نوزاد در زمان تولد است. همچنین خونهای قاعدگی از این طریق از رحم به بیرون بدن می‌آید. لایة نازک بافتی به نام پردة بکارت که در خود یک یا چند سوراخ دارد خروجی واژن را به طور نسبی می‌پوشاند. شکل پردة بکارت در افراد مختلف با هم فرق دارد. این پرده در اکثر دختران بعد از اولین تجربة جنسی کشیده شده و پاره می‌شود که ممکن است با کمی خونریزی نیز همراه باشد. واژن در سمت داخل بدن به رحم متصل می‌شود. این اتصال از طریق دهانة رحم که دیواره‌ای قوی و ضخیم دارد و خروجی آن بسیار کوچک است انجام می‌شود. در طی زایمان خروجی دهانة رحم مقداری گشاد می‌شود و به نوزاد اجازه می‌دهد از رحم خارج شود. - رحم مانند یک گلابی وارونه در محوطه لگن قرار دارد که کارکرد اصلی آن نگهداری و تغذیه جنین در حال رشد در طی حاملگی است. همچنین در هنگام فعالیت جنسی، اسپرم درون مایع منی مرد (دستگاه تناسلی مردانه) پس از ورود به واژن، شنا کرده و از طریق رحم و سپس لوله های رحمی خود را به تخمک می رساند که در صورت حضور تخمک، بارور شدن آن امکانپذیر می گردد. سطح داخلی رحم از بافتی فعال به نام آندومتر پوشیده شده است . این بافت حساس به تغییرات هورمونی است و پس از بلوغ تا پیش از یائسگی در هر دوره قاعدگی، ریزش می کند و خونریزی (عادت) ماهیانه را شکل می دهد. پس از پایان خونریزی، این بافت مجددا تشکیل می شود. تغییرات بافتی آندومتر، فضای رحم را برای پذیرش جنین (در صورت حاملگی) و لانه گزینی آن مهیا می کند. - در دو گوشة بالایی رحم لولههای فالوپ یا لولههای رحمی قرار دارند که رحم را به تخمدانها متصل میکنند. لولههای فالوپ که در دو سمت رحم هستند حدود 10 سانتی‌متر طول دارند و عرض آنها از عرض یک رشتة ماکارونی بیشتر نیست. در سمت دیگر، یعنی سمتی که نزدیک تخمدانهاست، لولههای فالوپ قیفی شکل هستند و دور تخمدان را می‌پوشاند ولی کاملاً به آن متصل نیستند. سمت قیفی شکل با حرکات خود هنگام تخمک گذاری، تخمک خارج شده از تخمدان را به داخل لولة فالوپ هدایت میکند و با حرکات دیوارة عضلانی خود تخمک را به سمت رحم می‌راند. - تخمدانها دو عدد هستند که یکی در سمت راست و دیگری در سمت چپ قرار می‌گیرند. تخمدانها تخم مرغی شکل هستند و حاوی هزاران تخمک هستند که بعد از بلوغ و شروع قاعدگی، هر ماه یک تخمک آزاد میکنند. این تخمک از طریق لولههای فالوپ به سمت رحم حرکت میکند. در صورتیکه در این مسیر با اسپرم مردانه برخورد کند تخم تشکیل می‌شود که می‌تواند باعث حاملگی و تولید جنین شود، در غیر اینصورت تخمک به همراه بافتهای رحمی در هنگام خونریزی قاعدگی از بدن خارج می‌شود. تخمدانها در زمان بلوغ معمولاً 5-4 سانتی‌متر طول دارند. تخمدانها علاوه بر منبع تأمین تخمک، به عنوان غدد درون ریز بدن زن نیز عمل میکنند و استروژن و پروژسترون که هورمونهای زنانه هستند تولید می کنند. نقش دستگاه تناسلی زنانه دستگاه تناسلی زنانه این قابلیت را به یک زن می‌دهد که بتواند: - تخمک تولید کند (لازمة بارداری) - رابطة جنسی برقرار نماید - از تخمک بارور شده محافظت کند و به آن غذا برساند تا رشد کرده و نوزاد را به وجود آورد - زایمان کند - تخمک گذاری: در زمان تولد یک نوزاد دختر، تخمدانهای او حاوی صدها هزار تخمک است که تا زمان بلوغ غیر فعال می‌ماند. با شروع بلوغ، هورمونهایی از غدة هیپوفیز که در پایین مغز قرار گرفته است آزاد می‌شود. این هورمونها که نوعی مادة شیمیایی هستند از طریق خون به تخمدانها می‌رسند و تخمدانها را به تولید هورمونهای جنسی زنانه مانند استروژن وادار میکنند. تولید این هورمونهای جنسی بدن یک دختر بچه را تبدیل به بدن یک دختر و زن بالغ میکند. هورمونهای هیپوفیز علاوه بر این باعث میشوند که مدتی بعد تخمک گذاری – خارج شدن تخمک از تخمدان- آغاز شود. با شروع تخمک گذاری در زمان بلوغ، ماهانه یک تخمک آزاد می‌شود و دورة قاعدگی دختر آغاز می‌شود. هر دورة قاعدگی با حدود 5-3 روز خونریزی آغاز می‌شود و حدود 35-21 روز طول می‌کشد تا خونریزی بعدی اتفاق بیفتد که به این فاصلة زمانی یک دورة قاعدگی می‌گویند. در ابتدای بلوغ معمولاً دوره‌های قاعدگی نامنظمند و تعداد روزهای آن از یک دوره به دورة بعد فرق میکند ولی اکثر دختران بعد از حدود 2 سال از شروع قاعدگی، دوره‌های منظم پیدا میکنند. تخمک گذاری معمولاً حدود وسط هر دورة قاعدگی اتفاق می‌افتد. اگر در حوالی این زمان مرد و زن با هم رابطه جنسی داشته باشند و از این طریق اسپرم مرد وارد دستگاه تناسلی زن شود، اسپرم به اصطلاح شنا میکند و خود را تا بالای رحم می‌رساند و از آنجا به داخل لولههای فالوپ (لولههای رحمی) می‌رود و خود را به تخمک می‌رساند و آنرا باردار میکند و در نتیجه حاملگی اتفاق می‌افتد. - حاملگی: مایع منی در داخل دستگاه تناسلی مرد ساخته می‌شود و با هر بار رابطه جنسی حدود 5/1 تا 6 میلی‌لیتر از آن از آلت تناسلی مرد به بیرون رانده می‌شود که به این عمل انزال می‌گویند. در داخل این حجم از مایع منی مقدار زیادی اسپرم حدود 900-75 میلیون عدد اسپرم وجود دارد. رسیدن یک عدد اسپرم به تخمک آزاد شده برای بارور کردن آن و در نتیجه حاملگی لازم و کافی است. بعد از اینکه تخمک بارور شد و سلول تخم بدست آمد، این سلول شروع به تولید مثل میکند و تعداد سلولهایش اضافی می‌شود و پس از یک هفته بلاستوسیت که اندازه‌اش در حد نوک سوزن است تولید می‌شود. بلاستوسیت خود را به رحم می‌رساند و در داخل دیوارة آن (در لایه آندومتر) که توسط هورمون استروژن کاملاً ضخیم و غنی از خون و آمادة پذیرایی شده است لانه گزینی میکند. هورمون جنسی زنانه دیگر یعنی پروژسترون تا انتهای حاملگی آمادگی دیوارة رحم برای پذیرایی از جنین در حال رشد را حفظ میکند. حال بلاستوسیت با دسترسی مناسب به منبع غذایی شروع به رشد و بزرگتر شدن میکند و مراحل دیگر جنینی آغاز می‌شود. سلولهای خارجی این توده سلولی، بافت واسطه ای به نام جفت را بوجود می آورند که وظیفه اش انجام تبادلات لازم با بدن مادر برای بدست آوردن غذای لازم برای زنده ماندن و رشد و خارج کردن مواد زائد است. از این بافت به تدریج پرده‌ای در دور جنین تشکیل می‌شود. سلولهای داخلی، جنین و بافتهای مختلف آنرا بوجود می‌آورند. پس از حدود 2 ماه جنین به اندازة یک مشت بستة دست است و تقریباً تمام دستگاههای بدن او مانند مغز، اعصاب، قلب، خون، معده، عضلات و پوست ساخته شده است. این رشد ادامه می‌یابد و در حدود هفتة نهم بارداری جنین در داخل مایعی که دور تا دورش را گرفته است شناور می‌شود. به این مایع، مایع آمنیوتیک می‌گویند. جفت نیز که شبیه یک دیسک است کاملاً شکل می‌گیرد و به دیوارة رحم می‌چسبد و از طریق بند ناف به بدن جنین می‌رسد. جفت که حد واسط بدن مادر و جنین است، مواد غذایی را از طریق بند ناف به بدن جنین می‌رساند و رشد جنین ادامه پیدا میکند. - زایمان: حاملگی حدود 9 ماه طول می‌کشد. زمانیکه جنین آمادة تولد شد، سر آن به دهانة رحم فشار می‌آورد و آرام آرام آنرا باز میکند. دیوارة دهانة رحم هم به تدریج نازک‌تر می‌شود تا مجرای بازی برای عبور جنین و تولد او بوجود آورد. سپس پردة دور جنین پاره می‌شود و مایع آمنیوتیک به بیرون می‌ریزد. عضلات قوی در دیوارة رحم شروع به انقباض شدید میکنند که دردهای زایمانی را برای مادر بوجود می‌آورند و نیروی لازم برای خارج کردن و تولد جنین هستند. پس از چند ساعت که دهانة رحم کاملاً باز شد سر جنین از این دهانه رد می‌شود و با عبور از واژن به بیرون از بدن مادر می‌آید و به این ترتیب نوزاد متولد می‌شود. اکثر نوزادان با سر متولد میشوند. بند ناف پس از تولد نوزاد توسط پزشک یا ماما بریده می‌شود. دقایقی بعد نیز جفت از دیوارة رحم جدا می‌شود و به همراه باقی ماندة بند ناف متصل به آن با انقباض عضلات رحم به بیرون رانده می‌شود و زایمان کامل می‌شود. دختران و زنان ممکن است دچار بیماریهایی در دستگاه تناسلی خود شوند که می توانید با بعضی از آنها در زیر آشنا شوید: - التهاب و عفونت واژن و فرج: ممکن است در اثر عوامل عفونی یا غیرعفونی مانند تماس با بعضی مواد تحریک کننده (مانند یک صابون خاص) بوجود آید. در مواردی که میکروب عامل بیماری باشد، رعایت نکردن بهداشت معمولاً علت آن است مثلاً اگر هنگام نظافت، ناحیة تناسلی از عقب به جلو شسته شود میکروبهای موجود در مقعد به این ناحیه می‌رسند و می‌توانند عفونت ایجاد کنند. برای پیشگیری همیشه باید ناحیة تناسلی را از جلو به عقب بشورید. ازعوامل دیگر، بیماریهای مقاربتی در زنانی است که از نظر جنسی فعال هستند. علامت التهاب این ناحیه، قرمزی، خارش ناحیة تناسلی و خروج ترشحات از واژن است که می‌تواند بد بو باشد. برای تشخیص و درمان این مشکل باید به پزشک مراجعه نمایید. - خونریزی غیر طبیعی از واژن، یعنی خونریزی غیر از زمان قاعدگی. علت معمولاً وجود یک جسم خارجی مانند یک تکه دستمال کاغذی باقیمانده درون واژن است. گاهی علت وارد شدن ضربه به ناحیه است. برای تشخیص و درمان این مشکل باید به پزشک مراجعه نمایید. - حاملگی نابجا: گاهی تخمک بارور شده به سمت رحم حرکت نمی‌کند و مثلاً در داخل لوله فالوپ (لوله رحم) به سرعت شروع به رشد میکند و یا اصلاً وارد لولة فالوپ نمی‌شود و در محوطة لگن شروع به رشد میکند که به آن حاملگی نابجا می‌گویند. علامت اصلی آن درد شکم در زنی است که احتمال بارداری دارد. مراجعه هر چه سریعتر به پزشک لازم است زیرا که برای درمان آن ممکن است جراحی مورد نیاز باشد. کیست تخمدان نسبتا شایع است و اکثر آنها تا زمانیکه کوچک باشند مشکلی ایجاد نمی‌کنند امّا در صورتیکه این کیست شروع به بزرگ شدن کند می‌تواند درد شکمی ایجاد کند و در داخل خود خونریزی کند. کیست تخمدان در اکثر موارد خودبخود از بین می‌رود و درمان خاصی نمی‌خواهد ولی در صورتیکه علامت دار شود ممکن است پزشک تصمیم بگیرد که مدتی قرص جلوگیری از بارداری به بیمار بدهد تا کیست کوچک شود. در بعضی موارد نیز با جراحی کیست خارج می‌شود. حالتی دیگر نیز وجود دارد که شایع نیست و بیماری پلی کیستیک تخمدان نامیده می‌شود. این بیماری یک نوع بیماری غدد است. تعداد زیادی کیست در داخل هر دو تخمدان ایجاد میشوند و از خود هورمون مردانه ترشح میکنند که باعث تغییرات غیرطبیعی در بدن زن می‌شود مثلاً نظم قاعدگی او را به هم می‌زند. این بیماری اکثراً در سنین نوجوانی خود را نشان می‌دهد و بر اساس شدت و نوع بیماری درمان برای تنظیم هورمونهای بدن انجام می‌شود. - یک سیکل (دوره) قاعدگی طبیعی معمولا بین 21 تا 35 روز طول می کشد. در صورتیکه زمان یک سیکل کمتر از 21 روز یا بیشتر از 35 روز باشد، باید برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه نمایید. طول یک سیکل قاعدگی تعداد روزها از زمان اولین روز شروع خونریزی تا اولین روز شروع خونریزی در سیکل بعد است. - طول سیکلهای قاعدگی معمولا با اختلاف یک یا دو روز از یک سیکل به سیکل دیگر متفاوت است . بخصوص در سنین پایین تر و در اوایل بلوغ این نامنظمی بیشتر دیده می شود و معمولا با افزایش سن، نظم سیکلها افزایش می یابد. در صورتیکه سیکلهای تقریبا منظم داشته اید و اخیرا اختلاف تعداد روزهای سیکلها از یک سیکل به سیکل دیگر بیشتر از 7 روز شده است و این نامنظمی در چند ماه متوالی وجود داشته باشد باید به پزشک مراجعه نمایید. - مقدار کل خونریزی قاعدگی در هر سیکل معمولا بطور متوسط 35 میلی لیتر (کمتر از نصف استکان) و حداکثر 80 میلی لیتر است. یکی از راههای تخمین میزان خون قاعدگی، جمع آوری نوارهای مورد استفاده در یک کیسه نایلونی کاملا دربسته و وزن کردن آن و سپس کم کردن وزن بدست آمده از وزن نوارهای خشک است. در صورتیکه میزان خونریزی بیش از 80 میلی لیتر باشد، برای بررسی بیشتر باید به پزشک مراجعه کنید. در صورت تأخیر در درمان ممکن است کم خون شوید. همچنین درصورتیکه در ظرف 2 ساعت نیاز به تعویض نوار بهداشتی داشته باشید، نشاندهنده خونریزی زیاد است و باید بررسی گردد. - یک قاعدگی طبیعی نباید بیش از 7 روز به طول بینجامد. در صورت طولانی شدن خونریزی قاعدگی بررسی پزشکی لازم است. - آمنوره زمانی است که دختری 16 سال دارد ولی تا کنون قاعده نشده است و یا سه سال از زمان بلوغ او می‌گذرد ولی هنوز قاعده نشده است و یا علایم بلوغ را تا سن 14 سالگی از خود نشان نداده است. همچنین در کسی که قبلاً قاعده شده است ولی برای مدت طولانی دیگر بدون آنکه حامله باشد، قاعده نشده است. در این موارد بررسی پزشکی مورد نیاز است. |
پیش کش به حکیم فرزانه ای که با مردم ایران پیمان خدایی دارد.